KABAŁA a SUFIZM - mistyczne doświadczanie Boga Absolutu
Mistyka i mistycyzm
Mistycyzm to w przybliżeniu taki typ czy raczej poziom religijności, w którym akcent położony jest na bezpośrednim doznaniu łączności z Bogiem, z Elohim, Allah lub Brahman. Katolicki mistyk Tomasz z Akwinu zdefiniował mistycyzm jako cognito dei experimentalis, czyli doświadczalne poznanie Boga, Elohim JHWH. Innymi słowy, doświadczenie mistyczne jest to konkretne doświadczenie uczestnictwa własnego „ja" w rzeczywistości metafizycznej lub Bogu, zależnie od religii w Elohim, Allah, Brahma lub Tathagathagarbha.
Mistyka to doświadczenie religijne człowieka, polegające na osiąganym w doczesności bezpośrednim poznaniu Boga. Wiedza na temat mistyki nazywa się teologią mistyczną. Doświadczenie mistyczne znane jest w religiach nie-chrześcijańskich, jak buddyzm, taoizm, hinduizm i islam. Chrześcijańskie przeżycie mistyczne wyróżnia osobowy charakter zjednoczenia z doświadczaną Rzeczywistością, będącą w transcendencji wobec świata stworzonego. Mistykę, jako dziedzinę wiedzy, można podzielić na mistykę spekulatywną (mistycyzm) i mistykę praktyczną (modlitwa, medytacja, kontemplacja). Za podstawowy fakt leżący u źródeł chrześcijańskiej mistyki uważa się nawrócenie św. Pawła w drodze do Damaszku opisane w Dziejach Apostolskich.
Istotnym rysem doświadczenia mistycznego jest wedle racjonalistów rzekoma niemożność weryfikacji werbalnej owego przeżycia ze względu na brak racjonalności, jaki temu towarzyszy. Doświadczenia mistycznego rzekomo nie można przełożyć na znane nam kategorie, można je wyrazić jedynie poprzez paradoksy. Prawda jest jednak taka, że wszystkie Pisma Objawione jak Tora, Ewangelia, Koran czy Weda są jak najbardziej racjonalnym i werbalnym przełożeniem doświadczenia mistycznego. Doświadczenia mistyczne można także weryfikować, a co więcej trzeba weryfikować, oczywiście z pomocą odpowiednich ku temu narzędzi i odpowiednią dla przedmiotu metodologią. Weryfikacją doświadczeń metafizycznych zajmują się duchowi kierownicy, przewodnicy, a najlepiej boscy mędrcy. W religioznawstwie owo doświadczenie znane jest pod wyrażeniem unio mystica, czyli mistyczne zjednoczenie z Bogiem - Elohim JHWH, Allah, Brahman etc.
Jeśli mówimy o mistycyzmie czy raczej o mistyce jako o przedmiocie duchowym, to zawsze w kontekście jakiejś konkretnej religii, jak judaizm, chrześcijaństwo, islam, mazdaizm, wedyzm czy buddyzm. Nie ulega wątpliwości, iż wszystkie mistycyzmy mają wspólny mianownik w postaci właśnie cognito dei experimentalis, aczkolwiek każdy z nich różni się od siebie. Każdy bowiem wyrasta ze specyficznego doświadczenia historii religii i ideologii, z pewnego aparatu pojęć i określonych metod praktykowania. Dlatego też nie możemy pojmować go w oderwaniu od religii, chociaż najpopularniejszy jest mistycyzm polegający na wzniesieniu się ponad religie, chociaż nie jest to oderwanie się od religii, a raczej doświadczanie ich jedności ponad podziałami.
Można powiedzieć, że doświadczenie mistycznego zjednoczenia z Bogiem następuje po doświadczeniu zanikania granic pomiędzy religijnymi egotyzmami wspólnotowymi, ale bez negacji systemów religijnych jako takich. Mistycyzm jest ostatnim etapem życia religijnego, gdzie człowiek bardziej przynależy do Boga, do Absolutu niźli do określonej ideologii czy systemu społeczno-religijnego. Im bardziej religia jest polityczna i rządząca, tym częściej pojawiają się konflikty pomiędzy mistykami, a ziemskimi władcami rządzącymi w imieniu religii.
Można zastanawiać się nad powodem, dla którego mistyczne przeżycia są tak atrakcyjnym zjawiskiem religijnym, ale osoby bezbożne nigdy tego nie zrozumieją, tak jak beztalencie artystyczne nie jest w stanie zrozumieć rozkoszy płynącej z malowania obrazów, śpiewania czy rzeźbienia. Wydaje się racjakom i racjonalistom ateistycznym, iż powodem tym może być perspektywa zjednoczenia z Bogiem lub uczestnictwa w jakiejś innej rzeczywistości metafizycznej, już tu na Ziemi. Tymczasem mistycy są nazywani ludźmi, których nogi stoją mocno na ziemi, a głowa jest w niebiosach, co oznacza osobę o świadomości znacznie przekraczającej pospolite trzy wymiary materialnej egzystencji. To mistycy tacy jak Swedenborg czy Leonardo da Vinci tworzyli w oparciu o wiedzę i inspirację tysiące nowych wynalazków, takich jak maszyny latające, łodzie podwodne, a nawet zwykły kompas w postaci busoli. To mistycy suficcy tacy jak Awicenna (Sufi Ibn Sina) stworzyli nowoczesną europejską medycynę naukową, oczywiście włącznie z jej oczywistą naturalną częścią dziś zwaną medycyną naturalną albo alternatywną, co jest współczesnym absurdem.
Ciągle badamy jakie są historyczne powiązania między judaizmem, chrześcijaństwem a islamem czy zaratusztrianizmem? Otóż, te dwie wielkie religie wyrosły niewątpliwie z bogactwa mistyki żydowskiej. Jezus był Żydem po matce, natomiast Muhammad (Mahomet) był pod silnym wpływem społeczności żydowskich. Przodkowie Arabów, podobnie jak Żydów, wywodzili się od Abrahama. Wyznawcy islamu zresztą widzą sami siebie w kontekście judeochrześcijańskiej historii zbawienia, "Bóg ustanowił dla was, jeśli chodzi o religię, to, co już polecił Noemu (...) i to, co poleciliśmy Abrahamowi, Mojżeszowi i Jezusowi: przestrzegajcie należycie religii i nie rozdzielajcie się w niej" (Koran 42,13).
Mistyczne doświadczenie w chrześcijaństwie wyróżniają dwa elementy, często nieobecne w innych religiach:
- Rzeczywistość Boga, z którą chrześcijanin jednoczy się w doświadczeniu mistycznym jest transcendentna wobec samej duszy oraz świata naturalnego - kosmosu.
- Istotą doświadczenia mistycznego jest zjednoczenie w miłości dwóch podmiotów. Mimo ścisłego zjednoczenia, którego najwyższym stopniem jest małżeństwo duchowe (mistyczne), odrębność ontologiczna stworzenia i Stwórcy pozostaje trwale zachowana.
Jest to chrześcijański styl mistycznej pobożności, rodzaj aktywności religijnej, starający się wniknąć w tajemnice wiary w sposób doświadczalny. Wielcy Mistycy chrześcijańscy nie są "wyizolowani" od rzeczywistości zewnętrznej, doświadczenie bliskości Boga zbliża ich do świata. Pamiętając o tajemnicy Wcielenia nie są obojętni na problemy ludzi. Szczytowy okres rozwoju mistyki chrześcjańskiej przypada na wieki XII-XVI; mistyka angielska ("Chmura niewiedzy"), mistyka nadreńska (Eckhart, Jan Tauler, Henryk Suso) i mistyka hiszpańska (Jan od Krzyża i Teresa z Ávili).
Najważniejszą szkołą prawosławnej czy wschodniej, bizantyjskiej mistyki chrześcijańskiej jest kontemplacyjny hezychazm, jakże bliski sufizmowi i kabale. Hezychaści twierdzili, że można odnaleźć zjednoczenie z Bogiem jedynie poprzez Chrystusa, praktykując cnoty i modlitwę. Głosili możliwość ujrzenia Światłości Bożej dzięki intensywnej modlitwie, kontemplacji i specyficznym praktykom ascetycznym polegającym na wstrzymywaniu oddechu w trakcie modlitewnego wyciszenia. Jako drogę do mistycznego stanu, w którym oczom człowieka objawia się Światłość Boża (taka, jaką na górze Tabor ujrzeli apostołowie) hezychaści zalecali powtarzanie w duchu krótkiej modlitwy: „Panie Jezu Chryste, Synu Boży, miej miłosierdzie nade mną”, przyjęcie pozycji siedzącej z głową skłonioną ku brzuchowi i wstrzymywanie tchu.
Słowo hezychazm (gr. hezychia) oznacza pokój serca, pokój wewnętrzny, medytację. Hezychazm jest również nazywany modlitwą Jezusową lub modlitwą i kontemplacją nieustanną (od nieustannego powtarzania imienia Bożego) lub modlitwą serca. Recytacji tej modlitwy powinno towarzyszyć skupienie umysłu i serca. Warto również spróbować niektórych pozycji ciała i technik oddychania proponowanych przez Ojców Pustyni i innych autorów o niej piszących. Ten sposób modlitwy ukształtował się ostatecznie na Bliskim Wschodzie oraz w Grecji między XII a XIV wiekiem. Jego początki wiążą się jednak z praktykami mnichów z pierwszych wieków, zamieszkujących pustynie w Egipcie, Palestynie i Syrii. Największym zbiorem tekstów poświęconych hezychazmowi jest "Filokalia" - antologia pism duchowych chrześcijańskiego Wschodu.
Sufizm czyli Tassawuf
Sufizm (arab. taṣawwuf تصوف ), jako doktryna mistyczna pojawił się w połowie ósmego wieku i jest związany z imieniem Proroka Muhammada. Samo słowo sufi tradycyjne religigioznawsto akademickie wywodzi od „suf" — wełna. Pierwsi asceci — mistycy, mieli nosić ubiory z wełny. Niewykluczone jednak, że sufizm, ma pewien związek z greckim sophos — mądry, bo sami sufi wywodzą je od "safa" - "czysty", "święty". "Sufi" to nie jest zwykły muzułmanin czy jakiś islamista. Sufi to człowiek, który ma ogromną wiedzę, także naukową, nie tylko mistyczną. Sufimi zostawali najwięksi teologowie islamu. Wszyscy najwięksi uczeni praktykowali tasawwuf jako jedną z nauk islamu - nie jako oddzielny ruch religijny, nawet jak mieli poglądy daleko wykraczające ponad własną religię.
Formalnie Prorok Muhammad wywodzi z duchowej tradycji arabskiej, która za swojego progenitora ma Proroka Ismaela (hebr. Izmaela) syna Abrahama i Hagar. Wspólne korzenie duchowe, religijne i kulturowe są oczywiste. Tym bardziej, że Abraham (arab. Ibrahim) jest powszechnie nazywany Ojcem Trzech Wielkich Religii Objawionych: judaizmu, chrześcijaństwa i islamu - w Koranie nazywanych razem Ludem Księgi.
"Kto zajmuje się nauką prawa, a nie poświęca się sufizmowi, ten jest niemoralny; kto zaś zajmuje się sufizmem, a nie zwraca uwagi na naukę prawa, ten jest odstępcą od wiary. Kto zaś łączy obie te sprawy osiąga prawdę" - tak powiedział jeden z największych uczonych i mistyków islamu, założyciel jednej z czterech szkół prawa muzułmanskiego Imam Malik. Sufi musi dobrze znać prawo Boże, aby móc poruszać się w gąszczu metafor i alegorii sufickich nauk często dawanych w przypowieściach.
Pierwsi sufi pojawili się już w VII wieku w Basrze, jako spontaniczna próba szukania przez wiernych nowej religii kontaktu z Allah Bogiem i poznania go, choć czasami usiłuje się też wytłumaczyć powstanie sufizmu względami czysto socjologicznymi - reakcją na przepych i dekadencję dworu kalifów z dynastii Umajjadów. W następnych stuleciach głównym ośrodkiem sufizmu stał się Bagdad w Iraku - dziś bestialsko zniszczony przez amerykanską krucjatę mającą na celu kontrolowanie ropy naftowej.
Z czasem w obrębie sufizmu wykształciło się wiele różnych dróg (tarika) inicjacji mistycznej. Do XV wieku najpopularniejsza w arabskim świecie była rifa'iyya, której twórca, Ibn ar-Rif (1106-1182) mieszkał na błotach w południowej Mezopotamii. W okresie późniejszym jej miejsce w Mezopotamii zajęła droga zwana kadirijja. W muzułmańskich Indiach szczególne znaczenie zdobyła chishtijja i suhrawardijja, które oddziaływałują również na hinduskich joginów. Wśród plemion berberyjskich w Afryce Północnej rozwinęła się sadilijja, natomiast w Imperium Osmańskim - bektaszijja. Współcześnie w Polsce przełomu XX i XXI wieku, Zakon Sufi Chishty (czisztijja) to jedyna w Polsce grupa reprezentująca autentyczny islamski sufizm, który wywodzi się z Iraku, Afganistanu, Pakistanu i Indii.
Istnieją także nauki mówiące, że sufizm to w rzeczywistości tajemna duchowa doktryna wyrosła na medytacjach mistyków arabskich i egipskich pustyni, doktryna przenosząca swój ożywczy trend najpierw na judaizm, zoroastryzm, potem na chrześcijaństwo, a w końcu na islam. Sufizm nazywany jest wtedy pierwotną religią czy wiarą Abrahama (Proroka Ibrahima), Millat Ibrahim, ezoteryczną czy sekretną wiedzą Bożą na podstawie której powstają kolejne religie, z których ostatnią i najpełniejszą jest islam - religia pokoju. Takie podejście do sufizmu wskazuje na obecność resztek nauk sufickich w doktrynach i praktykach starszych od islamu religii Blickiego Wschodu i wydaje się być poszukiwaniem swoich korzeni w religiach poprzedzających islam, co jest specyficznym mistycznym religioznawstwem, a także ezoteryczną historią doktryn sufizmu. Sufi ma prawo i obowiązek znać prawdę, całą prawdę, nawet jak jest niewygodna albo skomplikowana.
W sufizmie droga do Oświecenia jest podzielona na cztery etapy:
1) Szariat, prawa szariatu (Ustawa) - na etapie przygotowania, wspólne z islamem i religią. Dogłębne i wszechstronne praw i przykazań Allah Boga.
2) Tarikat (Mistyczna, duchowa ścieżka, Droga) - pod nadzorem sufickiego nauczyciela adept prowadzi życie ascetyczne i duchową naprawę moralną.
3) Hakikat (Prawda). Jest to trzeci etap, w którym student osobiście wchodzi w kontakt z "Jedynym" osiąga doskonałość, odrzucając wszystkie ziemskie sprawy. Osiąga się Prawdę boskiego istnienia, przenika się boskie tajemnice.
4) Marifat, Marefat (Objawienie, Wiedza mistyczn) - Sufi wyrzeka się przyjemności seksualnej i osiąga ekstazę komunii z Bogiem. Osiągane jest bezpośrednie Objawienie Allah Boga, pełnia Prawdy i Oświecenia.
Przekonanie szyitów, że władza świecka należna jest potomkom Świętego Proroka Muhammada (Mahometa), miało ważne konsekwencje teologiczne i polityczne. Przede wszystkim stawiało to szyitów w opozycji do świeckiej władzy kalifów, a zatem skazywało ich na konfrontację z większością społeczeństwa muzułmańskiego. Ulokowani poza głównym nurtem rozwoju islamu szyici wiedli skromne, duchowe życie i przyczynili się do powstania mistycznego odłamu islamu - sufizmu. Sufici wywodzili się z ascetycznego i mistycznego odłamu szyitów. Wierzyli oni, że poprzez wspólne, wzniosłe czytanie Koranu można wejść w stan ekstazy i zjednoczyć się z Allah Bogiem. Sufizm stał się bardzo popularny zwłaszcza w Afryce i Indiach, gdzie dotarł wraz z islamskimi misjonarzami. Okres od śmierci świętego Proroka Muhammada (Mahometa) do panowania kalifa Alego (632-661), zięcia Proroka Muhammada (Mahometa), jest przez muzułmanów powszechnie uważany za czas, kiedy państwo było rządzone zgodnie z wolą Allah Boga. Po śmierci Alego władzę nad Arabią przejęła dynastia Omajja-dów z Damaszku. Czternastu kolejnych kalifów z tej dynastii jeszcze bardziej rozszerzyło zasięg panowania islamu. Za ich rządów świat muzułmański rozciągał się od Pirenejów, poprzez Afrykę północną, aż po Kaukaz na wschodzie.
Sufi opisują doświadczenie mistyczne jako zlanie się w Jedność (ittihad) z Bogiem, z Allah. Osiąganie mistycznej bliskości z Allah Bogiem następuje sukcesywnie, a praktykujący przechodzą przez kolejne stopnie, których jest od 7 do 18. Generalnie, możemy wyróżnić kilka zasadniczych stanów towarzyszących temu doświadczeniu. Termin fana oznacza unicestwienie „ja", anihilację egotyzmu, jednak jest to etap dosyć zaawansowany. Do końcowego etapu fany, prowadzą pośrednie stany — unicestwienia w Mistrzu oraz w Świętym Proroku. Natomiast termin baqa, oznacza przejście w inny stan rzeczywistości, współbytowanie w Allah Bogu. Baqa oznacza zmartwychwstanie, odrodzenie, zrodzenie na nowo, osiągnięcie doświadczenia w sferze życia wiecznego duszy w Bogu!
Punktem wyjścia ścieżki duchowej sufich jest oczywiście szari’a, aczkolwiek prawo Koranu zostaje tutaj dostosowane do potrzeb sufizmu czy może jest rozumiane z punktu widzenia mistrzów sufickich, którzy osiągnęli już zjednoczenie z Allah Bogiem. Można przytoczyć przykład praktyk sufich, którzy swoim zachowaniem świadomie narażają się na krytykę, aby w rezultacie doprowadzić się do takiego stanu umysłu, w którym opinie innych ludzi nie będą się liczyć. Sufickie rozumienie Prawa muzułmańskiego opiera się na wglądzie w Prawdę oraz na zaakcentowaniu miłosierdzia ponad sprawiedliwością.
Do najbardziej znanych praktyk sufickich możemy zaliczyć: dhikr — rozmyślanie o Allah Bogu i kontemplacje, mające na celu permanentną świadomość Boga, hadhra — transowa medytacja na temat Allah Boga (również kazania, recytacja Koranu, czytanie poezji wychwalającej Boga, inwokacje do Boga, polegające na powtarzaniu jego Imion, taniec, śpiew) oraz khalwa — odosobnienie, wycofanie się ze społeczeństwa na jakiś czas, by móc bardziej skoncentrować się na Allah Bogu. Wszystkie opisane techniki mają za zadanie duchowe zjednoczenie z Allah Bogiem.
W przypadku powtarzania Imion Allah Boga, sufi powołują się na Świętego Proroka Muhammada (Mahometa), według którego to, co jest zawarte w żydowskich i chrześcijańskich księgach objawionych, można odnaleźć w Koranie (al-Quran), to zaś, co zawiera Koran, znajduje się w formule "W imię Boga miłosiernego, litościwego". Według tradycji przypisywanej Alemu, kuzynowi i zięciowi Proroka Muhammada (Mahometa), formuła ta, czyli basmallah, jest dla sufich symbolem Jedności. Poza tym każde z trzech imion Boga (ar - Rahman, ar — Rahim, Allah), symbolizuje trzy wymiary boskiej nieskończoności.
Znamiennym wyrazem rytuału mistyków muzułmańskich czyli sufich jest poezja mistyczna, którą recytuje się podczas cotygodniowych zgromadzeń. Poezja suficka, podobnie jak cały sufizm przesiąknięta jest ezoteryzmem, wiedzą tajemną, metafizyczną, zatem należy umieć posługiwać się odpowiednim „szyfrem". Upodobała sobie tematy związane z miłością i pięknem. Opis zjednoczenia z Allah Bogiem przypomina formy zespolenia kochanków, gdzie parą zakochanych jest mistyk i Allah Bóg. Owa niejednoznaczność przyczynia się niewątpliwie do wywołania silnego napięcia emocjonalnego, co jest ważnym komponentem mistycyzmu muzułmańskiego. Miłosny mistycyzm suficki pod wzgledem języka i żarliwości religijnego uniesienia porównać można do biblijnych metafor z księgi "Pieśni nad pieśniami", a także do indyjskiej bhakti jogi.
Grupą mistyków muzułmańskich, która cieszy się dużym zainteresowaniem na Zachodzie, są Wirujący Derwisze wywodzący się z sufickiego zakonu Chishtiyya. Poprzez swój rytualny, bardzo dynamiczny taniec wirowy, zbliżają się do Allah Boga. Każdy gest i każdy element stroju ma swoje znaczenie symboliczne, wręcz kosmiczne. Na początku i na samym końcu „wirowania", mistyk składa ukłon do zgromadzonych, aby tym samym wyrazić ogromny szacunek wobec istoty ludzkiej. Taniec symbolizuje ścieżkę człowieka, jaką pokonuje podczas życia aż do śmierci oraz harmonię świata, Allah Boga i człowieka. Czarny płaszcz derwisza oznacza grób, czapka — kamień nagrobny, flet — tęsknotę za Bogiem. Ręka wzniesiona do góry wskazuje miejsce zamieszkania Allah Boga, zaś ręka zwrócona w dół — Ziemię, miejsce człowieka. Całość to obraz mistyka, z głową u Boga, a z nogami mocno na ziemi.
Istnieją liczne legendy o wczesnym życiu Świętego Proroka Muhammada, założyciela religii Islamu i współczesnego sufizmu. Mówi się, że na krótko przed urodzinami Świętego Muhammada jego ojciec Abdulah śnił o swoim nie narodzonym synu. Zobaczył wyrastające drzewo z pleców swojego syna, które wspinało się ku górze i osiągnąwszy swoją pełną wysokość, emitowało boskie światło, które rozpościerało się na cały świat. Większość muzułmanów interpretuje ten sen i jego obraz symbolicznie, a drzewo oczywiście przedstawia religię Islamu, podtrzymaną przez Proroka Muhammada. Światło jest mądrością jego nauk, które prawdziwie zostały rozpromienione globalnie. Wiemy także, że drzewo w plecach Proroka Muhammada może być "drzewem życia", które jest wspólnym symbolem na Środkowym Wschodzie, tak dla żydowskiej, zaratusztriańskiej jak i dla islamskiej kultury duchowej.
O sufich mówi się, że od samego początku istniała w islamie grupa wyznawców którzy wypełniali wolę Allah Boga nie tylko przestrzegając jego praw, ale także wyróżniając się pobożnością i duchowym zaangażowaniem. Ci tzw. sufici czy sufiści, a poprawniej sufi i uczniowie suficcy (od słowa suf, "wełna") nawiązującego do wojłokowych pokutniczych płaszczy noszonych przez sufich, w całym świecie islamskim łączyli się w rozmaite, zwykle tajne, ezoteryczne bractwa religijne. Ortodoksyjni muzułmanie do dziś podchodzą do sufizmu z pewną podejrzliwością, zwłaszcza że bractwa te zwykle obierają sobie jakiegoś pobożnego patrona - Wali - co najczęściej tłumaczy się jako "święty", aczkolwiek święci w chrześcijańskim sensie tego słowa nie odgrywają w islamie żadnej roli liturgicznej.
Spotkania sufickich bractw religijnych przybierają różne formy; od tańców "wirujących derwiszów" po ekstatyczne, niezwykłe pokazy umartwiania własnego ciała, np. przebijania policzków metalowymi igłami czy przebijania brzucha mieczami - jak czynią to fakirzy. Poddający się tym praktykom nie czują najwyraźniej żadnego bólu. Bractwa sufickie zbierają się w meczecie lub przy grobie swego "świętego" i oddają się modłom według specjalnego rytuału - innego dla każdej tarika. Niektóre z nich mają wielowiekową tradycję a członkowie rekrutują się często z kolejnych pokoleń tych samych rodzin i poprzez osobę założyciela wywodzą swe pochodzenie od samego Proroka - zgodność z prawdą jest tu kwestią pierwszorzędną.
Dla ortodoksyjnych muzułmanów oddawanie czci świętemu nie różni się generalnie niczym od bałwochwalstwa, a sami sufi i uczniowie suficcy są oczywiście podobnego zdania. Tych świętych założycieli szanuje się, poważa i czci jako ludzi, a nie w taki sposób jak Allah Boga. Wali jest "przyjacielem" Allah Boga - bo tak precyzyjniej należy tłumaczyć to słowo, a zatem pewnym pośrednikiem między Nim a ludźmi podobnie rzecz ma się z marabutami (świętymi mężami). Wielkie pielgrzymki (musem) do grobów walich są tyleż wyrazem hołdu składanego konkretnemu świętemu, co wysławianiem triumfu ducha i chwały Allah Boga w tym miejscu. Grób, mauzoleum czyli dargah kolejnego świętego mistrza sufich, to bardziej miejsce spotkania osób praktykujących w rodzinie duchowej tego świętego, niż jego miejsce personalnego kultu. Przedmiotem kultu ciągle pozostaje Allah Bóg, któremu dziękuje się za nauki otrzymane od tego Jego świętego Wali - Przyjaciela Allah Boga. Monoteizm u sufich zawsze zostaje zachowany, chociaż czasem granica bywa cienka.
Rzekła Allah Bóg: My stworzyliśmy człowieka i wiemy, co podszeptuje jemu dusza. My jesteśmy bliżej niego aniżeli arteria jego szyi. (Quran 50:16)
Kaballah czyli Kabała
Terminem tym określa się całokształt mistyki żydowskiej, łącznie z jej dwoma zasadniczymi nurtami. Pierwszym z nich jest nurt ekstatyczno-mistyczny, natomiast drugi skupia się bardziej na poznawaniu Elohim Boga poprzez symbolikę zawartą w Piśmie Świętym (Biblii) i całej tradycji. Termin kabała oznacza w przybliżeniu „tradycję" (od rdzenia QBL „przyjmować"). Mistycy rozkładają jednak słowo Kaballah na Kaba i Allah dowodząc, że Kaballah do Boska Wiedza objawiona Prorokowi Abrahamowi (Ibrahim) w Kabie. U sufich Kaba to miejsce, gdzie Abraham żył i doznawał objawienia duchowego.
Specyfikę kabały, odróżniającą ją od sufizmu, stanowi przeogromne zaplecze filozofizczno-teoretyczne. Tutaj właśnie widać jak wielkie znaczenie ma kosmogonia w mistycyzmie żydowskim. W kabale mówi się o stworzeniu z Nicości, aczkolwiek nie należy tej idei traktować w kategoriach negacji, ponieważ "Nicość to sam Elohim Bóg w swym najbardziej ukrytym aspekcie, toteż często mistycy mówiąc o stworzeniu z niczego, mówią w istocie, że stworzenie zaistniało w samym Bogu i z niego".
W kabale rolę centralną odgrywa doktryna ma’ase bereszit, czyli ezoteryczna nauka o stworzeniu wszechświata. Mówi ona między innymi o tym, że Elohim Bóg jest pozbawiony jakości i atrybutów, nazywa się Ein — Sof, czyli Nieskończony. W sufizmie odpowiada to pojęciu Daat, gdzie Allah Bóg jest sam w sobie poza wszelkimi atrybutami. Mimo że ten transcendentny Elohim Bóg jest ukryty przed stworzeniami, przejawia swoją aktywność w świecie, poprzez 10 zasadniczych, wielkich atrybutów, zwanych sefirot, które oddzielają go od świata i ludzi.
Ogromny wkład w historię kabały wniósł w XVI wieku Izaak Luria. Rozszerzył on koncepcję kosmogonii. Uważał, że pęknięcie sefir, czyli tzw. „rozbicie naczyń" było przyczyną powstania zła na świecie. Te rozproszone iskry utworzyły świat materii. Luria jednak wyraził nadzieję na odnowę Wszechświata — tikkun i połączenie w Jedność wszystkich rozbitych naczyń.
Kabała, jak i cały mistycyzm żydowski, wyróżnia się bardzo zaangażowaną relacją między Elohim Bogiem a człowiekiem, czego na początku, jak się wydaje zachodnim badaczom nie można odnaleźć w islamie. Elohim Bóg kabały objawia się człowiekowi jako ten, który przemówił do człowieka, ale podobnie jest w islamie, gdzie wspomina się wielu proroków. Jest to relacja wybitnie dialogiczna. Elohim Bóg towarzyszy ludowi w jego zmaganiach. Jakby powiedział znakomity filozof dialogu Franz Rosenzweig: (podczas stworzenia) "po raz pierwszy z ust Elohim Boga, które dotąd mówiły w stworzeniu, zamiast nieosobowego „ono" rozbrzmiewa Ja i więcej niż Ja, wraz z Ja jednocześnie Ty, Ty które Ja wypowiada do siebie samego „uczyńmy". Zatem mistycyzm kabały to przede wszystkim relacja człowieka z Elohim Bogiem „twarzą w twarz". Natomiast w islamie można zauważyć pewien dystans między Allah Bogiem, a człowiekiem. Oczywiście, Allah Bóg jest miłosierny i uczy miłosierdzia swoich wyznawców, aczkolwiek z drugiej strony "Bóg nie potrzebuje człowieka, to tylko człowiek może potrzebować Boga". Za przykład tego dystansu może również posłużyć fakt, iż Stwórca nawet do najbliższego sobie Proroka Muhammada (Mahometa), przemawia przez anioła Gabriela, czy fakt, że zasiada w niebiosach, a ludziom daje Księgę — zsyłając ją w dół.
Nadzwyczajny jest stosunek kabalistów do liter ksiąg świętych, ale kto zna dobrze sufizm, ten wie, że mistyka liter istnieje także u sufich, włącznie z ich przeliczaniem czy liczbowaniem, pewną mistyczną numerologią. Litery nie są tylko znakami, które tworzą wyrazy i zdania, w celu informacyjnym. Mają one ukryty, ezoteryczny sens, niedostępny dla zwykłych śmiertelników. Pismo odsyła do rzeczywistości transcendentalnej, której rozum nie jest w stanie pochwycić. Kabaliści pojmują litery świętych ksiąg, jako formę obecności Elohim Boga, podobnie pismo Koranu, każda litera jest święta. Wielką umiejętnością zatem jest odczytywanie tych liter, ponieważ umożliwia to odsłonięcie głębszej tajemnicy czy raczej tajemnic ezoterycznych. Jedną z najczęściej spotykanych metod, mającą na celu rozszyfrowanie tajemnych zapisów, jest gematria (liczbowanie). Generalnie rzecz biorąc, metoda ta polega na konwertowaniu słów na liczby, aczkolwiek wśród mistyków żydowskich bardziej popularny był taki rodzaj gematrii, który miał za zadanie „odsłonić" tajemne relacje pomiędzy literami, a sefirami.
Nie ma dużych rozbieżności między kabałą a sufizmem, wspólna jest niechęć kabalistów i sufich do wyrażania swoich przeżyć mistycznych wobec profanów i ateistów. Eksponowanie takich doświadczeń nie leży w ich naturze, gdyż jest odczuwane jako zbedny ekshibicjonizm duszy wobec materialnych stworzeń. Powstrzymuje ich od tego także coś w rodzaju religijnej skromności wynikłej z rozpuszczenia, anihilacji egoizmu w Bogu. Być może taki stan rzeczy jest także konsekwencją przekonania o niewystarczalności języka jako nośnika informacji o czymś, co wymyka się racjonalnemu pojmowaniu. Niektórzy mistycy ujmują to jednak dosadniej. Werbalizacja doświadczenia mistycznego wobec materialistów, racjonalistów i ateistów jest jak opowiadanie ślepemu od urodzenia o kolorach i ich subtelnościach.
Inaczej niż u kabalistów wygląda też modlitwa mistyków muzułmańskich, chociaż wspólnym jest robienie dodatkowych praktyk kontemplacyjnych rano i wieczorem. Najczęściej utrzymane są one w bardzo prostym stylu, są spontaniczne i bezpośrednie, chociaż można spotkać się też z takim rodzajem modlitwy, gdzie całą uwagę skupia się na symbolice ukrytej w formule modlitewnej.
W przypadku mistycznej ekstazy jest podobnie. W społecznościach kabalistów, nie odgrywa ona znaczącej roli. W literaturze kabalistycznej znajdujemy niewiele odniesień do takich doświadczeń. Zjednoczenie z Elohim Bogiem jest określane terminem debequt (łączność, bycie zjednoczonym). Wybitny kabalista Abraham Abulafia (XIII w.) ekstazę uważa za zjednoczenie ludzkiego intelektu z sefirami, a w rezultacie z Elohim Bogiem. Ekstaza ta poprzedzona jest wieloma godzinami medytacji nad literami pism świętych i na odszyfrowywaniu ich boskiego znaczenia.
Inną, symptomatyczną cechą mistyki żydowskiej jest jej elitarność „płciowa". Przez długą historię kabały, nie było ani jednej kobiety, tak jak w przypadku wczesnej mistyki muzułmańskiej. W symbolice kabalistycznej, kobiecość łączy się bardziej z surowością, niż z subtelnością. Według kabalistów pierwiastek demoniczny powstał właśnie z elementu żeńskiego, ale nie deprecjonuje to kobiety, o czym może świadczyć jakże doniosła idea żeńskiego prapodłoża w samym Elohim Bogu. Wielce rozważana jest idea Szekiny, uważanej nawet za żeński aspekt Elohim JHWH. Szekina jest Światłością Bożą, Chwałą Bożą, której obecność oznacza, że to Bóg położył na czymś lub na kimś swoją rękę.
Podsumowując, zarówno mistyka muzułmańska, jak i żydowska, mają oczywiście wspólne podłoże: silne doświadczenie Boga (Elohim, Allah) i szeroka gama potężnych emocji i uczuć, które temu towarzyszą, jak również medytacja, kontemplacja Imion Boskich, potrzeba posiadania żyjącego Mistrza i wtajemniczenia czy autorytet świętych ksiąg. Oczywiście forma jest w każdym z nich trochę odmienna, dostosowana do specyfiki języka, kultury, symboliki, doktryny, czy historii obu mistycyzmów. Niemniej jednak zarówno sufizm, jak i kabała mają swój indywidualny, niepowtarzalny charakter oraz magiczny urok. Sufizm to przede wszystkim duchowe oddanie, egzaltacja, poetyckość, oddanie się Allah Bogu w całości. Kabała z kolei, to tradycja, obiektywizacja, bogata oprawa filozoficzna, oddanie Elohim Bogu, ale o charakterze bardziej dialogicznym, intelektualnym.
Sufizm i kabała, a homoseksualizm
W kabale komplementarna „dusza ludzka" to połączenie duszy mężczyzny i duszy kobiety. Niekompletne, bo tylko połowiczne dusze posiadają kobiety i mężczyźni żyjący bez partnera, a zjawiska współcześnie tolerowane, takie jak homoseksualizm jawią się jako wynaturzenie, pomyłka w przyrodzie wynikła z chwilowego zaślepienia egotycznej jaźni. Dusza mężczyzny jak i dusza kobiety to tak jakby jednoimienne połówki magnetyczne o przeciwstawnych znakach. Muszą się połączyć w całość aby stworzyć Kosmiczny Magnes, bo Człowiek został stworzony jako Para, jako mężczyzna i niewiasta. Wedle sufich, skłonności homoseksualne, także biseksualne, zwykła erotomania czy także skłonności do innych gatunków oraz przedmiotów (fetyszofilia) są oznakami Nafs - egotyzmu na najniższym stopniu ewolucji człowieczeństwa. Zatem, aby osoba na ścieżce mistycznej się zaawansowała na wstępny stopień serca, trzeba pracować nad tym, aby zaniknęły jako rodzaj wad, niedoskonałości, zaburzeń czy niezdatności. W procesie Fana i tak cały egotyzm musi zniknąć, inaczej nie jest możliwym bezpośrednie doświadczenie Allah Boga.
Homoseksualizm w kabale oraz sufizmie uważany jest za wytwór egotyzmu niezdolnego do osiągnięcia pełni z powodu niedorozwoju emocjonalnego i mentalnego do mistycznej podstawy człowieczeństwa. Zarówno w kabale jak i w sufizmie uważa się homoseksualizm i podobne orientacje seksualne za oznakę niedojrzałości do podjęcia ścieżki mistycznego doświadczenia. Bo niby każdy może malować, ale nie każdy ma talent artystyczny wystarczający aby być artystą malarzem. Takich życiowych wynaturzeń, postaw i zachowań, które pokazują niedojrzałość do rozpoczęcia mistycznej ścieżki zarówno sufizm jak i kabała wskazują oczywiście dużo więcej, a całe przygotowanie zainteresowanych do życia duchowego w Bogu to procesy usuwania przeszkód i naprawy wynaturzonego człowieka, jeśli tylko istnieją chęci i szanse na to, że naprawa się uda. W kontekście współczesnej tolerancji dla osób homoseksualnych obojga płci, należy podkreślić, że zarówno sufizm jak i kabała wskazuje, że niezdolność do tworzenia długotrwałego związku pomiędzy mężczyzną i kobietą, brak spełnienia się w życiu rodzinnym, w parze wedle boskiego wzorca stworzenia, gdzie Człowiekiem jest para mężczyzna-kobieta oznacza zasadniczą niezdolność do wchodzenia w intymną z natury, bardzo bliską więź z Allah czy Elohim Bogiem. Można powiedzieć, że jest to próba przydatności.
Osoba niewidoma czy nawet tylko osoba o bardzo słabym wzroku nie może być pilotem samolotu, obserwatorem na wieży przeciwpożarowej ani strzelcem wyborowym i mimo szczerych chęci nie zostanie. Nie jest to żadna dyskryminacja, ale oczywistość z powodu niemożności spełnienia jednego z warunków koniecznych, jakim jest dobry wzrok. Homoseksualista (LGBT) sam z wyboru i własnego przekonania czyni się niezdolnym to stworzenia związku miłosnego pomiędzy kobietą, a mężczyzną, zatem nikt go nie wyklucza ani nie dyskryminuje, nawet jak się takim urodził. Po prostu nie spełnia warunków koniecznych aby podjąć ścieżkę mistyczną z powodu niezdolności do spełniania wymagań. Podobnie osoba, która urodzi się bez nóg i z natury nóg nie posiada, nie zostaje biegaczem ani trójskoczkiem. Nie będzie szachistą ktoś, kto nie chce albo nie jest w stanie nauczyć się grać w szachy. Czy człowiek, który nie jest w stanie zdać testów sprawnościowych oraz psychologicznych, aby zostać policjantem jest dyskryminowany, jeśli z powodu ich nie zaliczenia nie zostaje przyjęty do policji? Nie, poprostu się nie nadaje do pracy w policji. Aspektów selekcji kandydatów na uczniów duchowych w sufizmie i kabale jest oczywiście dużo więcej.
Zarówno wedle sufich jak i kabalistów, jeśli ktoś uważa, że głuchoniemy jest dyskryminowany, jeśli ksiądz nie przyjmie go do kościelnego chóru, to ma problem z głową. Tak samo absurdalna jest logika rzekomej dyskryminacji homoseksualistów, którzy wojny toczą, żeby dostawać śluby religijne dla swych rzekomych małżeństw. Tymczasem śluby religijne dostaje wyłącznie związek mężczyzny i kobiety, gdyż ślub ten z natury jest Błogosławieństwem Płodności mającym wspierać naturalną zdolność rozmnażania, co u par homoseksualnych z natury rzeczy jest i będzie niemożliwe. Ślub religijny nie ma sensu także u pary, kobiety i mężczyzny, która z założenia świadomie nie chce mieć ze sobą dzieci, nie chce wydać wspólnego potomstwa, nie chce tworzyć domu i rodziny. Zatem domaganie się od kapłanów jakiejkolwiek religii ślubów religijnych przez pary homoseksualne jest oczywistym absurdem, demagogią wskazującą na poważne problemy umysłowe z głową. Takim samym absurdem jest domaganie się przez głuchoniemych, aby zatrudniać ich w chórach jako śpiewaków, kiedy nie mogą wydobyć z siebie żadnej melodii, a nawet głosu. Współczesny świat lubi stwarzać rozmaite absurdy o obrazie patologii, a zdaniem sufich jak i kabalistów, roszczenia środowisk homoseksualnych (LGBT) do ślubów religijnych są jedną z takich oczywistych patologii umysłowych, żeby nie powiedzieć zwykłą głupotą.
Wedle kabały, Elohim Bóg stworzył Człowieka na swój obraz i podobieństwo, jako Mężczyznę i Kobietę. Zatem jedno z pierwszych ćwiczeń mistycznych, tak dla kobiety jak i mężczyzny jest odnalezienie swojej życiowej drugiej połowy, aby we dwoje stawać się Człowiekiem na wzór Boży. Oznacza to także stworzenie rodziny i wydanie potomstwa, czyli wydanie z siebie stworzeń bożych w postaci dzieci, zadbanie o ich dobre wychowanie i wykształcenie, co razem daje stworzenie dobrych ludzi jako swoich następców na ziemi. Oznacza to zaangażowanie w związek na co najmniej 20-30 lat, bo tyle zajmuje wychowanie i wykształcenie chociażby i jednego dziecka przez dwoje Rodziców.
Poglądy sufich są tutaj podobne, choć ideowo inaczej nieco motywowane, a wiele muzułmańskich zakonów sufickich, szczególnie tych, które są typowo męskimi braterstwami nie przyjmuje do swojego grona mężczyzn zanim nie założą rodziny, takiej zwyczajnej, z żoną i dziećmi. Po prostu, ktoś, kto nie ma żony i dzieci, nie jest jeszcze mężczyzną, tylko chłopcem, dzieckiem płci męskiej, osobą niedojrzałą emocjonalnie do miłości i niczym więcej. Nie ma zatem prawa wstępu na zgromadzenia mężczyzn. Ktoś, kto nie jest w stanie zatroszczyć się o żonę i dzieci, nie jest w stanie znieść trudów duchowej podróży mistyczną ścieżką do zjednoczenia z Allah Bogiem, ani troszczyć się o sprawy wspólnoty i Allah Boga na ziemi - uczą sufi. I trzeba przyznać, że w perspektywie historycznej, przez 1400 lat, od czasów Proroka Muhammada, to kulturą arabską motywowane inicjacyjne podejście do selekcji uczniów bardzo dobrze sprawdza się w praktyce.
Zapraszamy na sufickie warsztaty, śpiewy, tańce i modlitwy
© Wszelkie prawa do publikacji zastrzeżone przez: sufi-chishty.blogspot.com
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz